فرورتیش‌آنلاین: موضوع مدیریت سگ‌های ولگرد درسطح شهرها به یک چالش پیچیده تبدیل شده است.
برخی افراد با توجه به حقوق حیوانات بر حمایت از سگ‌ها و برخی دیگر به از بین بردن این حیوانات تأکید دارند، اما آیا می‌توان با استفاده از سیاست‌های مناسب به کنترل و مدیریت جمعیت سگ‌ها پرداخت و ضمن حفظ حقوق حیوانات نسبت به کنترل تاثیرات منفی آنها بر طبیعت و انسان‌ها اقدام کرد؟
چهارم آبان ماه امسال سگ‌های ولگرد جان کودک سه ساله را در ارومیه گرفتند. این کودک در شهرک شاهد ارومیه در اثر حمله سگ‌های بلاصاحب دچار مصدومیت شد. با وجود این که اورژانس و ماموران امدادرسانی بلافاصله به محل اعزام شدند اما همزمان با تماس با اورژانس، اهالی به صورت خودجوش اقدام به انتقال او به بیمارستان کردند اما مصدوم در اثر شدت جراحات وارده قبل از رسیدن به بیمارستان جان خود را از دست داده بود.
رئیس شبکه بهداشت و درمان شهرستان دماوند نیز مردادماه از حمله یک سگ ولگرد به شهروندی در این شهر خبر داد و گفت این حادثه منجر به آسیب و سوراخ شدن جمجمه و خونریزی شدید سر و دست بیمار شد.
طبق گزارش شبکه بهداشت شهرستان دماوند، در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۲۰۰ مورد سگ‌گزیدگی ثبت شده که بیش از چهار میلیارد تومان فقط برای واکسن این افراد بجز خدمات درمانی مانند پانسمان، شست‌وشو هزینه شده و به آن اعداد و رقم هایی که برای زنده‌گیری و سایر اقدامات توسط شهرداری‌ها و دهیاری‌ها هزینه شده اضافه می‌شود که مردم باز هم گرفتار وضع موجود هستند.
سازمان پزشکی قانونی کشور اعلام کرده، از ابتدای فروردین تا پایان شهریورماه امسال ۷۸۴ مصدوم ناشی از گازگرفتگی سگ برای معاینه و تعیین خسارت به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کردند که از این تعداد ۵۹۳ نفر مرد و ۱۹۱ نفر زن بودند و همچنین در این مدت پنج تن نیز به دلیل گازگرفتگی سگ جان خود را از دست دادند.
در گزارش پزشکی قانونی تاکید شده، گازگرفتگی سگ یکی از موارد آماری سازمان پزشک قانونی کشور است که با توجه به مراجعه افراد آسیب‌دیده در این خصوص به مراکز پزشکی قانونی و معاینه و تعیین خسارت آنان از ابتدای سال جاری به موضوعات آماری سازمان اضافه شد.
پزشکی قانونی تصریح کرده، بر اساس آمارهای گردآوری شده در نیمه نخست سال جاری بیشترین مراجعه مصدومان گازگرفتگی سگ با ۱۰۲ نفر مربوط به استان خراسان رضوی و پس از آن با ۹۸ نفر مربوط به استان تهران و ۸۳ نفر مربوط به استان اصفهان بوده است.
در موضوع مدیریت و کنترل سگ‌های پرسه‌زن نظرات متفاوتی چه از نظر کارشناسی و چه از نظر مردمی وجود دارد، گروهی حامی حیوانات هستند با غذا دادن به سگ‌های پرسه‌زن و حمایت از آنها مدافع حقوق این حیوانات هستند و گروهی هم اعتقاد دیگری دارند و بر خلاف گروه اول با یک نظریه سفت و سخت خواستار از بین بردن سگ‌های پرسه‌زن هستند، اما آنچه مهم است این است که این سگ‌ها مانند آنچه در این گزارش به گوشه‌هایی از آن اشاره شد، خسارت‌های مالی و جانی به انسان‌ها وارد می‌کنند و از سویی هم این حیوانات دارای حقوقی هستند که نباید ضایع شود و مورد اذیت و آزاد قرار گیرند. همچنین دستگاه‌های مختلف می‌توانند با انجام به وظایف خود به‌خصوص در مدیریت شهری و محلی جمعیت این سگ‌ها کنترل و مدیریت کنند.
معضل سگ‌های آزاد پرسه زن در مدیرت شهری
سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور می‌گوید: یکی از مشکلات مهم شناخته شده در بحث مدیریت شهری در جهان، معضل سگ‌های آزاد پرسه‌زن است.
مسعود احمدی افزود: سگ‌ها دارای قابلیت و پتانسیل تولید مثلی بسیار بالا هستند و به همین علت جمعیت سگ‌های پرسه‌زن آزاد در صورت عدم مدیریت و اجرا نشدن برنامه‌های کنترلی، به سرعت افزایش می‌‌یابند که این امر می‌تواند سبب بروز مخاطرات زیادی برای انسان‌ها و تعادل اکوسیستم شود.
او درباره طبقه‌بندی سگ‌ها گفت: سگ‌هایی که محدودیتی بر آن اعمال نشده، به عنوان سگ‌های ولگرد شناخته شده که در همه‌جا پرسه می‌زنند، توان زاد و ولد زیادی دارند.
سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها ادامه داد: بر اساس تعاریف و دستورالعمل‌های ابلاغی از سوی سازمان جهانی بهداشت حیوانات، سگ‌ها در سه گروه پرسه‌زن آزاد صاحبدار، بلاصاحب و فرال طبقه‌بندی می‌شوند. فرال، حیوانی از نسل حیوانات اهلی است که از حالت اهلی یا اسارت فرار کرده و کم و بیش به صورت وحشی زندگی می‌کند.
در سال ۲۰۲۲ مطابق با آخرین به روزرسانی دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت حیوانات کلمه ولگرد به کلی حذف و به جای استفاده از واژه «سگ‌های ولگرد» از واژه «سگ‌های پرسه‌زن‌آزاد» استفاده شده است.
سگ‌های پرسه‌زن صاحبدار به سگ‌هایی گفته می‌شود که مانند سگ‌های گله، سگ‌های نگهبان در بازه زمانی خاص تحت نظارت مستقیم و اعمال و محدودیت شعاع حرکتی نباشند.
چالش‌ها و مشکلات موجود در مدیریت و کنترل جمعیت سگ‌های پرسه زن
قانونگذاری در زمینه مدیریت جمعیت سگ‌ها اولین و مهم‌ترین اقدام در خصوص پیشگیری یا کاهش چالش‌های پیش‌روی است و عدم تدوین قانون جامع در خصوص مدیریت جمعیت سگ‌ها در کشور، زمینه را برای برخوردهای سلیقه‌ای و غیر کارشناسی فراهم کرده و این خلاء باعث تشدید آثار سویی بر محیط زیست و سلامت انسان و همچنین افزایش حیوان آزاری، تضییع حقوق حیوانات و فساد مالی می‌شود.
عدم مدیریت اصولی و کارآمد پسماند و اثر آن در افزایش سگ‌های پرسه زن
پسماندهای مدیریت نشده در همه جای جهان یک عامل اساسی در افزایش سگ‌های پرسه‌زن است.
سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در این خصوص به جایگاه کم‌رنگ سازمان دامپزشکی کشور در مدیریت جمعیت سگ‌ها نیز اشاره کرد و گفت:با وجود نقش کلیدی سازمان دامپزشکی کشور به عنوان یک سازمان تخصصی در مدیریت بهینه جمعیت و ساماندهی سگ‌های پرسه‌زن آزاد، بر طبق بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری و همچنین بند ۳۱ ماده ۱۰ اساسنامه دهیاری‌ها، مدیریت اجرایی سگ‌های بلاصاحب بر عهده شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور است.
براساس پروتکل ها و دستورالعمل‌های ابلاغی از سوی سازمان جهانی بهداشت حیوانات موفقیت در امر مدیریت جمعیت سگ‌ها زمانی امکان‌پذیر است که از روش‌های تلفیقی با مدیریت سازمان دامپزشکی کشورها صورت پذیرد.
احمدی همچنین عدم وجود پایگاه داده مناسب در خصوص وضعیت جمعیت سگ‌های بلاصاحب را یکی دیگر از مشکلات موجود دراین زمینه خواند و تاکید کرد:متاسفانه در کشور داده‌ها، اطلاعات و آمار صحیحی از توزیع جمعیت و نژادهای مختلف سگ‌های بلاصاحب یا سگ‌های پرسه‌زن آزاد وجود ندارد.
او یادآوری کرد: عدم توجه کافی به واکسیناسیون سگ‌ها علیه بیماری هاری، عدم مالکیت مسئولانه این حیوانات، نبود اعتبارات لازم برای مدیریت و کنترل جمعیت سگ‌های بلاصاحب، هزینه‌های جمع‌آوری، نگهداری از دیگر مشکلات در این خصوص محسوب می شود.
هزینه گران واکسیناسیون سگ‌ها علیه بیماری هاری
سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها همچنین به این موضوع که دارو دامپزشک بسیار گزاف و گران است نیز اشاره کرد و تاکید کرد: به طوری که هزینه متوسط برای اجرای کامل فرآیند واکسیناسیون برای یک سگ ماده ۱۵ میلیون ریال و سگ نر حدود ۱ میلیون ریال است.
او با تاکید بر این که تمام وظایف بر دوش شهرداری یا دهیاری است، گفت: در طرح زنده‌گیری تنها روشی که عملی است خفت‌گیری یا استفاده از کچر است که آن هم با تحرک حیوان با مشکل همراه است.
کچر، ابزاری اصولی و تخصصی است که مانع آسیب رساندن به نخاع، ستون فقرات، مهره های گردن و سایر اجزای بدن حیوانات بی سرپناه، در هنگام مهار و انتقال آنها توسط افراد، گروه ها و تیم ها به منظور امداد رسانی و عقیم سازی و فرآیند درمانی می گردد و از آسیب های مطرح شده، که بارها بعلت استفاده از ابزارهای غیر اصولی دیده شده جلوگیری می کند.
غذارسانی غیراصولی به حیوانات باعث افزایش تعداد سگ‌ها می‌شود
احمدی با بیان این که کشتار حیوان به هر شکلی تبعات و پیامدهای منفی داشته که در نهایت متوجه شهرداری و وزارت کشور است، اعلام کرد:غذا رسانی غیر اصولی به حیوانات از سوی حامیان باعث افزایش تعداد سگ‌ها در سطح شهرها می‌شود و دراین خصوص هم باید گفت که تعداد گروههای حامی مردم نهاد بدون مجوز درسطح شهرهای کشور بسیار زیاد است و بعضی اوقات با جوسازی به دنبال انتفاع می باشند.
او تاکید کرد: با توجه به تحرک حیوان امکان دقیق مشخص کردن محدوده زیست در هر شهر و روستا مقدور نیست، گفت :عدم امکان تامین زمین مناسب برای نگهداری سگ ها و امکان تغییر کاربری مراکز قبلی، عدم امنیت پرسنل اجرایی و ستادی در مواجهه با شهروندان هنگام اجرای طرح زنده‌گیری، بار فشار روانی ناشی از تماس و مراجعات مردمی بر شهرداری‌ها، به طوری که برخی معترضند چرا سگ‌ها جمع‌آوری نمی‌شوند برخی مدعی‌اند چرا جمع‌آوری می‌شوند.
سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به عدم رهاسازی سگ‌های بلاصاحب عقیم و واکسیناسیون شده باعث ورود وحوش به شهرها شده است. (موازنه زیستی بهم می‌خورد) نیز پرداخت و خاطرنشان کرد: قانون جامع و مانعی برای تکالیف هر دستگاه متناسب با شرایط کنونی وجود ندارد.
سهم و حدود ورود NGO ها مشخص نیست
او در ادامه چالش‌ها و مشکلات موجود در مدیریت کنترل جمعیت سگ‌های پرسه زن به سهم، حدود و ثغور ورود تشکل‌ها مشخص نیست نیز اشاره کرد و گفت: گاهی در کار اجرایی شهرداری‌ها اخلال می‌کنند و برخی تشکل‌ها خودشان اقدام به جمع‌آوری و نگهداری سگ‌های بلاصاحب می‌کنند و دستگاهی ناظر به کار حامیان نیست و گاهی به دنبال منافع مالی هستند.
احمدی به دیدگاه‌های مذهبی مبنی بر عدم واگذاری سگ به افراد، عدم غذارسانی، عدم ایجاد مرکز نگهداری و مراقبت تصریح اشاره کرد و گفت: در برخی از شهرها پدیده گرگاس (ترکیب سگ و گرگ) به وجود آمده و تشخیص آن نیازمند آزمایش ژنتیکی است.
بیماری «هاری» بیشتر ناشی از تحریک سگ از سوی شهروندان صورت می‌گیرد
او با بیان این که توله‌های سگ را نمی‌توان عقیم و یا رهاسازی کرد و این امر هم یکی از مشکلات در این خصوص است، تاکید کرد: سازمان دامپزشکی نمی‌تواند در انتها، مرگ با ترحم را برای تمامی سگ‌ها تایید کند و همچنین عدم وجود آموزش‌های همگانی کافی برای شهروندان به منظور شناخت بیماری‌های انتقال از سگ‌ها به انسان مثلا بیماری هاری بیشتر ناشی از تحریک سگ از سوی شهروندان صورت می‌گیرد.
سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها محدودیت‌های مربوط به عدم امکان اطلاع‌رسانی مناسب در خصوص موضوع سگ‌های پرسه‌زن را یکی دیگر مشکلات مدیریت و کنترل این سگ‌ها خواند و گفت: عدم پیش بینی مجازات برای برخورد با خاطیان نیز در این موارد مهم است.
احمدی در مورد راهکاری پیشنهادی در مدیریت سگ‌های پرسه‌زن مطرح است، تدوین قانون جامع در این خصوص، با توجه به صرف هزینه بالای درمان حیوان گزیدگی توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور در جهت پیشگیری از بروز بیماری هاری، پیشنهاد می‌شود.
او افزود: البته بخش بسیار اندکی از این اعتبارات جهت کمک به اجرای طرح زنده‌گیری و تامین داروهای بیهوشی مورد نیاز در اختیار شهرداری‌ها قرار گیرد و این امر موجب خواهد شد که طی سال‌های آتی تعداد گزش و به دنبال آن هزینه‌های وزارت بهداشت در این خصوص به میزان چشم‌گیری کاهش یابد.
سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در ادامه راهکارهای پیشنهادی به تخصیص اعتبارات لازم جهت تامین تجهیزات و تاسیسات مورد نیاز در جهت اجرای طرح مدیریت و کنترل جمعیت سگ‌های بلاصاحب در قوانین بودجه سنواتی کشور نیز اشاره کرد و تاکید کرد: آموزش و قانونگذاری برای غذارسانی کنترل شده و مسئولانه در کشور و ضرورت نظارت سازمان دامپزشکی برمدیریت و کنترل جمعیت سگ‌های گله و نگهبان و افزایش امنیت کودکان با آموزش های اصولی و علمی در این خصوص می‌تواند موثر باشد.
او افزود: توجه به نقش و ظرفیت سمن‌ها، ایجاد یک نظام مدیریت جامع در کشور و مدیریت مناسب پسماندهای شهری می‌تواند بخش دیگری از راهکاری پیشنهادی در مدیریت سگ‌های پرسه زن باشد.
سرپرست دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در مورد اقدامات انجام شده توسط سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشوردر خصوص مدیریت و کنترل جمعیت سگ‌های پرسه‌زن به تهیه و تدوین پیش‌نویس مدیریت جمعیت سگ‌های بلاصاحب اشاره کرد.
او ادامه داد: پیشنهاد به مراجع ذیربط جهت تدوین قانون جامع مدیریت سگ‌ها، ابلاغ بخشنامه‌های مختلف با رویکرد تاکید مکرر بر اجرای اصولی طرح کنترل جمعیت سگ‌های بدون صاحب، نظارت بر عملکرد شهرداری‌ها (در سطوح استانی و ملی)، تخصیص ۱۰۰ قبضه سلاح بیهوشی به شهرداری ها، تخصیص اعتبار به شهرداری‌های با جمعیت کمتر از ۵۰ هزار نفر، برخورد با شهرداری‌های متخلف در اجرای طرح، برگزاری نشست‌های علمی با اساتید برجسته دانشگاهی و برگزاری دوره‌های آموزشی برای مدیران و کارشناسان استانداری‌ها و شهرداری‌ها از اقدامات انجام شده توسط سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در این خصوص است.
احمدی تاکید کرد: در این خصوص، نظارت بر ستادهای استانی و شهرستانی در قالب بازدید کارشناسی، شرکت در جلسات، راهنمایی و سمینارهای آموزشی دوره ای راهبری و سیاستگذاری جهت اجرای دستورالعمل‌های ابلاغی از سوی این سازمان صورت می گیرد که عملکرد کارگروه‌های استان و شهرستان در برخی از استان‌ها در جمع بندی ارزیابی کلی مطلوب بوده لیکن بر اساس گزارشات و پایش های مستمر برخی از شهرها عملکردشان رضایت بخش نبوده که هم به صورت شفاهی و هم کتبی و گاهی معرفی به تخلفات اداری در دستور کار وزارت کشور بوده است.
ایرنا
